جلسه داوری بخش بین‌الملل جشنواره هنرهای شهری مشهد در فرهنگ‌سرای «کودک و آینده» برگزار شد. در این جلسه داوران به نقد و بررسی طرح‌های پیشنهادی پرداختند و از میان طرح‌های رسیده به دبیرخانه، برترین‌ها را انتخاب کردند. علیرضا شیخی، رئیس دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه هنر تهران یکی از داوران این بخش از جشنواره است که در گفت‌وگوی کوتاهی با او به بحث درباره ارزشهای هنری و فرهنگی جشنواره هنرهای شهری مشهد پرداختهایم.
داور بخش بین‌الملل جشنواره در ابتدای گفت‌وگو می‌گوید: ظرفیت برگزاری هنر شهری در مشهد حتی از پایتخت کشور هم بیشتر است. ظرفیت این جشنواره نیز بسیار زیاد و ایده برگزاری پاویون‌ها هم فوق‌العاده است. بخش بین‌الملل جشنواره سال اول را تجربه می‌کند و زمان انتشار فراخوان تا ارائه طرح‌ها اندک بود، اما برای این مدت و سال اول راضی‌کننده است. نکته مهم این است که دبیر جشنواره اعلام کرد شهردار مشهد برای این بخش دست‌کم رویکردی چهارساله مدنظر دارد و اطمینان داده است این خبر بسیار خوب است. مشهد 13 دوره این جشنواره را برگزار کرده است و در آستانه چهاردهمین سال آن هستیم. بخش بین‌الملل موضوع جدیدی است و امیدوارم باعث پیشرفت جشنواره شود.
علیرضا شیخی می‌افزاید: به‌دلیل زیارتی‌بودن، مخاطبی که به مشهد وارد می‌شود، از قشرهای مختلف است. این موضوع کار را برای شهرداری و دیگر ارگان‌های مشهد سخت می‌کند. زائران از فرهنگ‌ها و سطوح مختلف وارد شهر مشهد می‌شوند و پاسخ به انتظار این مهمانان بسیار سخت است. با این حال، شهرداری مشهد در دوره‌های برگزاری این جشنواره موفق بوده است.
شیخی واژه «کوشک» را مناسب‌تر از پاویون می‌داند و می‌گوید: استفاده از آثار تعاملی در خیلی از کشورهای دنیا تا اندازه‌ای جا افتاده است و مشغول کار روی آن هستند. ما این بستر تعاملی را از فرهنگ دیگری نگرفتیم، سابقه این سبک آثار در ایران بسیار طولانی است. به‌عنوان مثال وقتی وارد مسجدی می‌شوید، می‌توانید با بخش‌های مختلف آن مکان به‌عنوان اثری هنری ارتباط برقرار کنید. همه سطوح جامعه از لحاظ سطح سواد با رنگ‌ها، کتیبه‌ها و دیواره‌های مسجد ارتباط برقرار می‌کنند؛ یعنی اثر با اشخاص مختلف ارتباط می‌گیرد. ما نیازی نداریم در آثار تعاملی نگاهمان به هنر خارج از کشور باشد. اما متأسفانه در سده گذشته مشابه برگزاری این کوشک‌ها و آثاری که مخاطب بتواند با آن‌ها تعامل برقرار کند و تعاملات چندسویه اتفاق بیفتد، نداشته‌ایم.
شیخی درباره پاویون‌ها و نقش آن‌ها در پیوند هویت ملی و مذهبی ما و جامعه مدرن بیان می‌کند: تاکنون در این دست جشنواره‌ها بیشتر احجام شهری و المان‌های صرفا دیدنی داشته‌ایم. استفاده از گذشته و نگاه به آینده بهترین الگو برای ماست. این نگاه در گذشته بوده، اما متأسفانه به‌ویژه در سده گذشته این رابطه گسسته شده است. اگر دوباره حلقه‌های زنجیر برقرار شود، شاید خیلی از مسائلی که در شهرهایمان اتفاق می‌افتد به‌ویژه برای شهری مثل مشهد حل شود. درباره مشهد که شهری زیارتی است، اولین موضوعی که به ذهن مخاطب می‌رسد، حرم مطهر امام‌رضا(ع) است و مخاطب هیچ‌گاه مشهد را به‌عنوان شهری سیاحتی یا مثلا جزیره کیش نمی‌بیند. مشهد بهترین مکان برای پیوند موضوع زیارت، کرامت و موضوعاتی که با هویت ملی ما ارتباط بیشتری برقرار می‌کند با جامعه مدرن است. این موضوع هم از طریق پاویون‌ها انجام‌شدنی است. متأسفانه در سده گذشته نگاهمان به هنرمندان تحصیل‌کرده خارج از کشور بوده و هنرمندان داخلی را فراموش کرده‌ایم. استفاده از هنرمندان داخلی کم‌رنگ شده بود که در یک دهه گذشته در وضعیت روبه‌رشد و نوزایی هستیم. لازم است که در دوره معاصر با تکیه بر تعامل با هنر دوران اسلامی و ایران باستان نوزایی هنری دوباره‌ای اتفاق بیفتد.
شیخی بر کیفیت محتوا و فرم آثار بخش بین‌الملل تأکید می‌کند و می‌گوید: در این فضای پرتلاطم شهری که با آن دست‌به‌گریبان هستیم، روزانه اطلاعات بسیار زیادی وارد می‌شود و شما آن را به‌راحتی نمی‌پذیرید. به‌عنوان مثال اگر وارد مسجد گوهرشاد بشوید، از آن به‌عنوان خاطره خوب یاد می‌کنید، ولی معماری شهری ما اکنون این خصوصیت را ندارد. شاید این کوشک‌های کوچک در شهر یادآور همچین خاطره خوب باشد و مانند بیشتر المان‌های دوره‌های گذشته باری نشود روی دوش شهرداری مشهد؛ المان‌هایی که نمی‌دانیم با آن‌ها چه کنیم. من معتقدم که حتی می‌شود دوسه یا پنج اثر داشت، ولی درست طراحی، اجرا و استفاده شود که اگر بعدها آن را به مکانی دیگر منتقل کردند، باز هم احساس نوبه‌نوشدن برای مردمی که با آن تعامل برقرار می‌کنند، وجود داشته باشد.
داور بخش بین‌الملل جشنواره هنرهای شهری مشهد در پایان صحبت‌هایش می‌گوید: شاید از اصلی‌ترین اقداماتی که باید انجام شود، شروع فراخوان دوره بعد هم‌زمان با اختتامیه این دوره و استفاده از تجربه این دوره برای دوره‌های بعدی است. استادانی که با هنر ملی ایران آشنا هستند، باید در چنین فضایی ظرفیت‌های هنری ایران را معرفی کنند. به‌نظرم مهم این است که بدانیم تمدن ایرانی بسیار فراتر از این مرزها بوده است. مهم است که اگر اثری انتخاب می‌شود، بتواند به سویه‌هایی از این موضوع اشاره کند و به‌نحوی بتواند معرف فرهنگ و هنر ایران باشد. پاویون‌ها یا کوشک‌ها می‌توانند زمینه‌ای فراهم کنند که بیشتر به فرهنگ و هنر اصیلمان توجه کنیم.
