به گزارش ستاد رسانهای جشنواره بین المللی هنرهای شهری مشهد، بخش دیوارنگاری همواره جزء جدایی ناپذیر جشنواره‌های نوروزی مشهد در ادوار گذشته بوده است. امسال بخاطر گستردگی جشنواره و بین المللی شدن آن، قرار است این بخش نیز به صورت هدفمندتر عمل کند. در رویداد نوروزگان جشنواره بین المللی هنرهای شهری مشهد امسال در دو قسمت دیوارنگاری بر دیوارهای مرتفع و دیوارنگاری بر دیوارهای کوچک انجام شود. مانلی رسولی داور این بخش، مدرس و عضو هیئت علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد مشهد است. با او درباره دیوارنگاری و نقش آن در هویت مشهد گفتگویی داشتیم که در ادامه می خوانید.
دیوارنگاری، اولین رسانه برای انتقال پیام بصری از بافت شهری
داور جشنواره ابتدا درباره کاربرد و ضرورت دیوارنگاری شهری می‌گوید: هیچ شکی نیست که زیباسازی جداره های شهری و سامان داشتن نظام منظر در آنها بر عهده حوزه تخصصی شهرسازی و معماری است اما همانگونه که طراحی در معماری دارای مقیاس بندی و لایه بندی های طراحی و منوط به توجه طراحان است، دیوارنگاری‌های شهری هم بخشی از آخرین لایه های طراحی در شهر است. جایی که نقطه پایان بافت، رنگ و نقش برای سطوح شهر تعریف و نمایان می شود.
مانلی رسولی درباره سامان‌دهی و تاثیر دیوارنگاری در معرفی شهر توضیح می دهد: اگر نگاره های سطوح شهری را به عنوان آخرین مرحله طراحی شهرها در نظر بگیریم، این بردار به مثابه اولین نشانه های انتقال پیام بصری از بافت شهری خواهند بود و در کل جداره های شهر اولین بحث موردادراک در پرسپکتیو شهرها است و طبعا شرایط سامان یافته آنها نیز سریعترین وجه دریافت هر مخاطب از شهرها خواهند بود.
رسولی درباره دیوارنگاری در نقاط دیگر جهان می‌گوید: در برخی از شهرهای جهان دیوارنگاری ها آنچنان جایگاه ارزشمند هنری یافته اند که نه تنها یکی از مقاصد گردشگران و مخاطبین آثار هنری شده اند، بلکه در مواردی به ثبت فرهنگی و تاریخی رسیده‌اند. به عنوان مثال امروز در مکزیکوسیتی و یا دیگر شهرهای آمریکای لاتین، دیوارنگاری های شهری به مرحلهه ثبت آثار ارزشمند فرهنگی در یونیسکو رسیده و نقاشی دیواره ایستگاه های مترو مسکو به عنوان اثری ارزشمند توانسته به عنوان بخشی از سرمایه توریستی این کشور مطرح شود لذا هرگز نمی‌توان تردید کرد که این هنر دارای دامنه تاثیر بسیار گسترده ای است.
مشهد دارای یک شخصیت ویژه در جهان اسلام است
او درباره نقش دیوارنگاری و کارکرد هویت بخش آن در مشهد تاکید می‌کند و می‌گوید: تکرار این نکته، تکرار بر یک اصل قطعی است که بافت و نقش دیواره های هر شهر از اولین مناظری است که به رؤیت و دریافت شهروندان می رسد و شهر به همین روال در ذهن بیننده شروع به ثبت خاطره دیداری نموده و در حافظه او نقش می اندازد. این نکته یک اصل قطعی است و بدین ترتیب رابطه ادراکی و هویتی هر شهر با شهروندان و حاضران در آن شهر از همین طریق تعریفی آغازین می یابد. طبعا مشهد و ساختار هویتی آن نیز از این قاعده به دور نیست زیرا مشهد در اذهان تمامی مردمان جهان و به ویژه جهان اسلام دارای شخصیتی ویژه است.
داور بخش دیوارنگاری جشنواره تعامل دیوارنگاری با فضای تاریخی مذهبی را اینگونه شرح می‌دهد: با تمام فراز و نشیب هایی که بر تاریخ سرزمین خراسان بزرگ گذشته است، امروز مشهد نشانه تمدن خراسان و پایتخت امروزی آن قلمداد می شود؛ به بیانی دیگر، مشهدالرضا (ع) میراث دار یک آیینه درخشان فرهنگی و تاریخی در زیر چلچراغی همچون مرقد مطهر رضوی است لذا توجه به مبانی گسترده و ژرفی که در هویت معنایی مشهد نهفته است، از ارکان بیان، معرفت، ادراک و دریافت این شهر خواهد بود.
رسولی معیارها و اصول کارشناسی برای بخش دیوارنگاری جشنواره را اینگونه بیان می کند: مبانی و معیارها در جلسات هم اندیشی با دیگر داوران این بخش از جشنواره و در راستای سیاست گذاری های ستاد جشنواره تدوین شده است و شاید بتوان آن را در دو دسته بندی کلی “محتوا” و “شکل” تقسیم بندی نمود. طبعا ارتباط با ریشه های محتوایی و هویتی شهر مشهد در کنار بهره مندی خلاقانه از تکنیک های مورفولوژیک و ساختار شکلی آثار هنری از رئوس مورد توجه در داوری آثار خواهد بود.
داور بخش دیوارنگاری از رویداد نوروزگان جشنواره بین المللی مشهد در پایان صحبت‌هایش به نقش بین المللی جشنواره اشاره می کند و می افزاید: جشنواره امسال با توجه به چشم اندازهایی از حوزه های هنری در جهان، سعی دارد تا هویتی شناخته شده، مشخص و قطعی از مشهد نمایش دهد. هویتی که در سطح جهان اسلام شناخته شده است و به عبارت دیگر، تبیین کننده یک جایگاه معنایی، مذهبی، تاریخی و فرهنگی از مشهد در جهان باشد. مشهود است که این عزم و اراده در جشنواره چهاردهم به بلوغ اجرایی رسیده تا این منزلت تمدنی برای همگان تعریف شود و در این مسیر چیزی از زبان رسای هنر، ماندگارتر نخواهد بود.
سید محمد عطایی