یادمان به پناه آمدگان

نقالی یا پرده‌خوانی از آیین‌های کهن ایران زمین است. امروزه مراد ما از آن چیزی که نقالی می‌خوانیمش، آیینی است که عمدتاً در دوران اسلامی رواج چشمگیری یافت و نمی‌توان آن را جدا از باورها و تعلقات دینی و مذهبی دانست.

در قرون اسلامی نقالی علاوه بر خواندن داستان های حماسی شاهنامه، نقل حکایت‌ های اخلاقی مولانا و حتی داستان‌های مشهور عاشقانه ایرانی چون لیلی و مجنون و خسرو و شیرین، بیش‌تربه معنای بازگو کردن داستان‌ها و روایت‌های مذهبی، به ویژه در رابطه با واقعه ی کربلا و ظهرعاشوراست. حتی می‌توان روضه‌خوانی را گونه‌ای نقالی مذهبی قلمداد کرد.

حکایت پرده‌خوانی ایرانی بازمی‌گردد به دوران آل بویه، که از شیعیان معتقد ایرانی بودند.

آن‌ها اولین گام را برای ایجاد پرده‌های نقاشی مذهبی برداشتند و به ترویج آن پرداختند. پس از آن، در عصر صفویه ، از پرده‌ های عاشورایی برای تهییج سپاهیان شیعه ی ایرانی استفاده کردند.

نقاشی قهوه‌خانه‌ای قاجار هم پیوند تنگاتنگی با آیین نقالی دارد؛ برخی معتقدند که تحول آیین روضه‌خوانی از شکل سیار صفوی به شکل ثابت قاجار در حسینیه ها و تکیه‌ها، ریشۀ شکل‌ گیری این نوع نقاشی‌ های قابل حمل است که شمایل یا پرده نام داشت و از محصولات تعزیه تلقی می‌شد؛ آیینی که شمایل‌گردانی یا پرده داری نامیده شد.

«پرده‌خوان» از روی تصویرهایِ منقوش بر پرده، مصایب اولیای دین را با کلام آهنگین روایت می‌کند.

پرده پارچه‌ای است که یک یا چند رخداد خاندان پیامبر (ص) بر آن نقش شده‌است.

معمولاً به لحاظ قداست عدد ۷۲ و ارتباط آن با واقعه کربلا، در هر پرده ۷۲ مجلس فرعی و اصلی وجود دارد

جنس پرده‌ها از «متقال» و «کرباس»، و اندازة آن‌ها معمولاً ۱۵۰*۳۰۰ سانتیمتر است. صورتهای منقوش بر پرده، به دو گروه اولیا (نیکان) و اشقیا (بدان) تقسیم می‌شود. نقش سیمای اولیا بر پرده متفاوت است : پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم و امامان معصوم علیهم السلام در هاله‌ای از نور یا در نقاب تجلی می‌یابند و برخی فرزندان و یاری کنندگان ایشان، بدون هالة نور و نقاب، با رنگهای متناسب باورهای مذهبی و زیبا نقش می‌گیرند. در مقابل، اشقیا بسیار زشت و حتی هیولاگونه ترسیم می‌شوند. اسبها نیز با توجه به شخصیت صاحبانشان نقش می‌گیرند.

روی پرده معمولا مجموعه‌ای از تصاویر کوچکتر نقش شده که به صورت پی در پی ماجراهای داستان را نشان می‌دهند.

اگر موضوع پرده خوانی فرازهایی از زندگانی امام رضا (ع)باشد، حتما برای اهل خراسان و ایران جذاب‌تر است.

قصۀ امام و مقتدایی که برای مردم ما با هجرت حضرت از مدینه به مرو، آعاز می‌شود وبا قرائت حدیث سلسله الذهب در نیشابور، مباحثه و مناظرات حضرت با اندیشمندان زمانه، نماز باران و شهادت امام (ع) به پایان می‌رسد.

ایستگاه به پناه آمدگان در واقع نمایشگر بزرگی است کهبا حال و هوای نقالی و پرده‌خوانی به پنج قسمت تقسیم شده‌است.

روی هر قسمت تصویری از یک داستان با طرح نگارگری وجود دارد. با قرار گرفتن در جلوی سکوی این نمایشگر و فشردن یکی از پنج دکمه، نور زمینه همان تصویر روشن شده و داستان مرتبط با هر تصویر پخش می شود.