پاویون عکس زیارتی

صدسالی هست که شیرین‌ترین و ارزشمندترین لحظه‌های زندگی ما آدم‌ها با دوربین های عکاسی ثبت و ماندگار می‌شود. لحظه‌های شادی و هیجان، دقایق لذت و خاطره‌سازی.

عکس ایستگاه ثبت لحظه های مهم زندگی است.  یکی از این لحظه‌های ناب احتمالا سفر به نقطه‌ای دور از روزمرگی‌هاست. همین نگاه عکس زیارت را تبدیل به نمادی از تاریخ وفرهنگ مردم مشهدکرده. چند دهه پیش که هرکسی دوربین عکاسی نداشت، عکاس خانه‌های اطراف حرم رونق ویژه‌ای داشتند. مردم حتی با پرده‌ی نقاشی شده‌ی گنبد و بارگاه عکس می گرفتند.

پیاده‌روهای خیابان شیرازی را که به سمت حرم بالا می‌رفتی، یک صدای همیشگی و آشنا شنیده می‌شد.  «عکس حرم بارگاه»، خانوم عکس بگیرم، آقا عکس جلوی ضریح نمی‌خواهید؟»

عکاسان دور حرمی، صنف جدابافته‌ای بودند برای خودشان. با قاب عکس نمونه‌ای در دست و با لهجۀ شیرین مشهدی دل زائران می‌بردند برای یک عکس با لباس محلی روبه‌روی پرده‌های نقاشی.

این عکس‌ها هنوز هم در آلبوم‌های قدیمی خانه‌هایمان پیدا می‌شود. تصاویری که چند دهه نمادی از اعتقاد آدم‌ها بودند و امروز خاطره و یادگاری از دیروزها هستند. یادگارهایی که جای خالی بسیاری که دیگر کنارمان نیستند را برایمان زنده می‌کنند.

اولین تصویر از مشهد قدیم ، زمانی بود که عکاسی هنوز به ایران وارد نشده بود  و آن یک تصویر نقاشی از کلنل مک گرگور در سال  ۱۸۷۵  میلادی است و قدیمی‌ترین عکس‌هایی که از مشهد گرفته شده مربوط به سالهای  1270 و یا 1275 (ه. ق) است که توسط آنتونیو   جیانوزی یک  افسر ایتالیایی بوده که برای دولت ایران کار می کرده است.

گفته می شود اولین عکس را “آقا رضا عکاس باشی” و “منوچهر خان” از ناصرالدین شاه قاجار که به همراه گروهی به مشهد آمده بود  از نمای بیرونی حرم ثبت کرده اند.

عکس‌هایی که در قدیم زائران از حرم بارگاه گرفته می شد سیاه و سفید چاپ بود. عکاس‌ها آن عکس را به صورت دستی با آبرنگ، رنگ می‌کردند و تحویل زائران می‌دادند.

اولین عکاسانی که از اطراف حرم مطهر عکاسی می کردند ، بصورت سیار در چهار ورودی به حرم  مستقر شده بودند و با نصب نمونه عکس هایی از مشتریان به عکاسی از زائران می پرداختند. و برخی  از آنها مشتریان را به مکانهایی که نمای بهتری داشت مانند پشت بام ها ، کنار گنبد بارگاه ، جلوی ضریح و .. می بردند تا عکس های متفاوتی بگیرند ، با گسترش این نوع عکاسی و استقبال عموم زائرین و تقریبا انحصاری بودن این مکان ها در اطراف حرم ، عکاسخانه هایی در اطراف حرم و کوچه پس کوچه های آن و نزدیک مسافرخانه ها هم شروع به کار عکاسی از زائرین کردند با این تفاوت که در پس زمینه ی عکس هایشان از نقاشی های حرم بارگاه ، ضامن آهو ، گلدسته ها و حوض های صحن ها و همچنین ضریح استفاده می کردند.

سیمئونی روسی، میرزا فرج‌ا… عباداف و میرزا عکاس‌باشی ،هم از اولین عکاسان تصاویر حرم بارگاه هستند.  بوریس کلیمی یکی از کسانی که  عکاسی را در روسیه فراگرفته بود ودر اواخر دوره قاجاری و اوایل حکومت رضاخان درمشهد عکاس‌خانه ای دائر کرده بود. رضا همتیان از دیگر عکاسانی است که عکاسخانه ای به نام امید در محل چهارباغ فعلی دایر می کند و به عکاسی از زائرین می پردازد. « عکاسی نصرت» و« عکاسی پیما » هم از عکاس‌خانه‌های قدیمی و پرخاطره شهر مشهد بودند.

حالا ایستگاه عکس زیارتی، بهانه‌ایست برای احیای عکاسی حرم بارگاهی، سازه‌ای متشکل از قاب عکس هایی از حرم مطهر رضوی که با قرارگرفتن مخاطب در مقابل و بین آن ها کامل می‌شود.