پاویون خراسان، خشت، خورشید

برای تماشای یکی از زیباترین حس و حال‌ها، می‌شود سراغ بناهای قدیمی رفت. سازه‌هایی از خشت و گل و آجر که با نگاه و حافظۀ تاریخی ما آشنا هستند. می‌شود شال و کلاه کرد و دل سپرد به وسعت تاریخیِ تمدنی که در گوشه و کنار این دیار جاخوش کرده و بی‌توجه به همسایگان سنگی و سیمانی امروزی‌اش به حیات خود ادامه می‌دهد.

برج رادکان یکی از این بناهای زیبای خشت و آجری در سرزمین خورشید ا‌ست.

یک میل و بنای تاریخی که قرن‌هاست، حوالی چناران قد علم کرده و بدنه استوانه‌ای و گنبد مخروطی شکلش نشان می‌دهد، که از پس کوچه‌های قرن هفتم خورشیدی به امروز رسیده.

گفته می‌شود این برج اثر ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و دانشمند بزرگ ایرانی، خواجه نصیرالدین توسی است.

هرتسفلدِ تاریخ نگار، برج را مقبره یکی از ایلخانان مغول به نام امیر ارغون می‌داند. گدار مستشرق فرانسوی آن را آرامگاه یک زن و مَطلَع الشمس آن را به هنر معماری دیلمی‌ها منتسب کرده است.

این برج علاوه بر راهنمایی مسافران و مقبره، به دلیل وجود منفذهایی به تعداد بروج دوازده‌گانه احتمالا کارکرد تقویم و ستاره‌شناسی نیز داشته است.

انتخاب مکان درها، دریچه‌ها در برج اتفاقی نیست، درها درست در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و غروب آغاز تابستان در پهنه برج ساخته شده‌اند.

به عبارت بهتر برج رادکان، در روزگار اوج خود، تنها تعیین‌کننده فصل، سال و نوروز در منطقه بوده‌است

بدنه این برج بسیار ساده و دارای آجر چینی و دارای تزئینات آجرکاری و گچ بری ست.

زیباترین قسمت بنا در بخش فوقانی آن قرار دارد، که از دو ردیف قطار بندی و دو کتیبه کوفی و پهلوی تشکیل و در میان تزئینات آجرکاری و گچ بری نام بانی و تاریخ ساخت آن نوشته شده‌است.

طرح داخلی گنبد رادکان مدور و دارای نمایی ساده و اندودِ گچ و آهک است. در تمام بدنۀ بنا آجر و ملات گچ و آهک بکار رفته که حال و هوای روزهای کهن ایران جان را تداعی می‌کند.

حالا ایستگاه خشت و خورشید، سازه ای است برگرفته از میل رادکان که سازه ای نجومی و تاریخی است و  مخاطب در داخل آن با پدیده های نجومی آشنا می شود.